ارزیابی مقاومت به خشکی در جو

به منظور بررسی اهمیت نسبی صفات زراعی، میزان تاثیر مستقیم و غیرمستقیم آنها بر عملکرد دانه و مطالعه اثر خشکی بروی این صفات، 26 ژنوتیپ تحت شرایط دیم و فاریاب، در سال زراعی 82-1381در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران کشت شدند. بیست ویک صفت مرفولوژیک وزراعی اندازه‌گیری شدند. بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه از نظر تمامی صفات مورد ارزیابی شده اختلاف معنی‌داری مشاهده شد. بر اثر خشکی تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع ساقه، طول پدانکل، تعداد برگ، عملکرد دانه در تک بوته، وزن هزار دانه و شاخص برداشت کاهش یافت. ولی در مورد سایر صفات اثر خشکی معنی‌دار نبود (در نمودار پراکنش بارندگی و نیاز آبی گیاه مشخص است). همبستگی عملکرد دانه در تک بوته با ارتفاع ساقه، طول پدانکل، سنبلچه‌های کل، سنبلچه‌های بارور، تعداد برگ، بیوماس، وزن سنبله اصلی، وزن کل سنبله‌ها، متوسط تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد کاه و کلش و شاخص برداشت مثبت و معنی‌دار بود. رگرسیون چند متغیره خطی نشان داد که در شرایط فاریاب شش صفت: بیوماس، عملکرد کاه و کلش، شاخص برداشت، متوسط تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و تعداد روز تا گلدهی تقریباً 8/98 درصد از تغییرات موجود در عملکرد دانه در تک بوته را در این ارقام توجیه می‌نماید و در شرایط دیم پنج صفت: متوسط تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، بیوماس، عملکرد کاه و کلش و شاخص برداشت تقریباً 7/97 درصد از تغییرات موجود در عملکرد تک بوته را در این ارقام توجیه می‌نماید. نتایج تجزیه علیت در شرایط فاریاب نشان داد که اثر مستقیم بیوماس و شاخص برداشت برروی عملکرد دانه در تک بوته مثبت و بالا می‌باشد. اثر غیر مستقیم صفات بر روی یکدیگر خیلی کم بود و تنها اثر غیر مستقیم متوسط تعداد دانه در سنبله و عملکرد کاه و کلش مثبت و بالا بود. در شرایط دیم نیز بیوماس بیشترین اثر مستقیم را بر روی عملکرد دانه در تک بوته داشت و سایر صفات اثرشان بصورت مستقیم بروی عملکرد دانه در تک بوته ناچیز بود. اما بجز شاخص برداشت اثر غیرمستقیم دیگر صفات: متوسط تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد کاه و کلش بر عملکرد دانه در تک بوته از طریق بیوماس مثبت و بالا بود. نتایج حاصله از این تحقیق نشان داد که خصوصیاتی از قبیل عملکرد بیولوژیک (بیوماس)، متوسط تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد کاه و کلش و شاخص برداشت را می‌توان به عنوان شاخصهایی برای انتخاب ارقام با عملکرد بالا در شرایط دیم و فاریاب توصیه نمود. ولی ترتیب اثر این صفات در دو شرایط دیم و فاریاب شبیه هم نیست. نقش عملکرد بیولوژیک و عملکرد کاه و کلش در شرایط دیم کم رنگ‌تر می‌شود. (به این معنی است برای مثال ما نمی توانیم در شرایط دیم بوته‌های بزرگ با رشد رویشی زیاد داشته باشیم چون به دلیل تخلیه رطوبت در مرحله رشد زایشی با خشکی روبرو شده و عملکرد کاهش می‌یابد در صورتی که در شرایط آبی می‌توانیم با تولید بوته‌های بزرگ عملکرد را بالا ببریم).